Turisti koji vole da istražuju prošlost i antiku, i koji su u stalnoj potrazi za arheološkim lokalitetima, u Turskoj zaista imaju šta da vide, ali planina Nemrut će ih zaintrigirati na jedan sasvim drugačiji način. Nemrut je jedan od najspektakularnijih arheoloških lokaliteta u Turskoj, drevno nalazište i tajanstveni mauzolej sa kamenim statuama i njihovim razbacanim kamenim glavama na vrhu istoimene planine. Iako zbog svoje lokacije duboko u centralnoj Anadoliji nije toliko popularna kao što su to recimo Kapadokija ili Efes, ova planina definitivno zauzima jedno od vodećih mesta na arheološkoj mapi Turske.
Šta je zapravo Nemrut, šta predstavljaju njegove glave od kamena, i kako su se uopšte našle na nepristupačnom planinskom vrhu? Ova misterija golica maštu turista iz celog sveta, a Supernova travel će pokušati da vam u ovom članku odgonetne bar deo tajni koje arheološki lokalitet Nemrut skriva. Priča je više nego zanimljiva. Pročitajte – ko zna, možda ako letujete u Turskoj baš zbog ovog teksta odlučite da posetite Nemrut.
Zagrobni hram kralja Antioha
Smešten na samoj granici koja je razdvajala Seleukidsku i Partsku imperiju, Nemrut je kao planina sa najvišim vrhom u ovom području, polovinom 3. veka pne važio za ključnu stratešku tačku. Teritorijalno je pripadao malom kraljevstvu Komagena.
Ovo kraljevstvo obuhvatalo je regiju koja se nalazila na rubu Male Azije, sa jedne strane oivičena rekom Eufrat, a sa druge Antitaur planinskim lancem. Uprkos skromnoj veličini, kraljevstvo Komagena je imalo značajnu ulogu kao zona razdvajanja između Seleukidskog carstva na zapadu i Partskog carstva na istoku.
Antioh I Teos, koji je bio na čelu kraljevstva od 70-38. godine pne, najmoćniji je vladar Komagena. Kao sin kralja Mitridada I Kalinika, poreklom Jermena, i Laodike VII Tee, grčko-sirijske princeze, Antioh je bio vaspitavan istovremeno u duhu i istoka i zapada. Njegovo mešovito poreklo imalo je snažan uticaj i na njegovu politiku držanja ravnoteže između istoka i zapada. Bio je mudar vladar koji je vodio izbalansiranu politiku i donosio velike odluke, što je dovelo do naglog procvata kraljevstva.
Međutim, ohrabren brojnim diplomatskim i državničkim uspesima, Antioh je vremenom počeo da na sebe gleda kao na božanstvo. Smatrao se besmrtnikom, a njegovo poistovećivanje sa bogovima i njegova megalomanija naveli su ga na pogrešne poteze, koji su kraljevstvo Komagena odveli u konačnu propast 38. godine pne. Kao jedino današnje svedočanstvo postojanja ovog kraljevstva ostalo je arheološko nalazište na vrhu Nemruta sa ostacima Antiohovog zagrobnog kamenog hrama i svetilišta.
Arheološki lokalitet Nemrut
Arheološki lokalitet Nemrut nalazi se u jugoitočnoj Turskoj, na istoimenoj planini. Sa svojim vrhom smeštenim na 2.134 metra nadmorske visine Nemrut je najviša planina venca Antitaur. Baš na tom nepristupačnom vrhu slavni kralj Antioh odlučio je da sredinom 1. veka pne podigne svoj mauzolej i svetilište. Hram je izgrađen 62. godine pne, a nakon smrti Antioha i pada kraljevstva Komagena, mesto je izgubilo značaj i u narednim vekovima potpuno je zaboravljeno. Ponovo je otkriveno tek 1881. godine zahvaljujući nemačkom inženjeru i istraživaču Karlu Puhtejnu, koji je tih godina vršio istraživanja ovog područja. Danas je Nemrut jedna od najznačanijih arheoloških lokacija Turske, nacionalni park i deo UNESCO baštine.
Ruševine velike kružne gromile, smeštene na samom vrhu planine, nedvosmisleno pokazuju da je to bio najimpresivniji deo kompleksa, prečnika oko 150 i visine 49 metara. Gromila je sa istoka, zapada i severa okružena terasama.
Severna terasa najmanje privlači pažnju i stiče se utisak da njena izgradnja nikada nije ni dovršena. Za razliku od nje, istočna i zapadna terasa bile su spektakularne, sa gotovo identičnim, monumentalnim kamenim kipovima, visine između 8 i 9 metara. U centralnom položaju na terasama nalaze se statue kralja Antioha i jermenskih, grčkih i persijskih božanstava, koje su simbolizovale panteon novoosnovanog komagenskog religijskog kulta. Sa obe njihove strane stajala su, kao čuvari, po dva kipa lava i orla.
Svi kipovi izrađeni su u sedećem položaju, i svaki od njih imao je uklesan naziv na svom postolju. Osam vekova kasnije, ikonoborci su razrušili hram i sa svih statua polomili i pobacali njihove glave, koje danas leže na zemlji ispod samih kipova.
Deo oko kipova na terasama upotpunjen je kamenim pločama sa frizama i reljefima koji prikazuju stisak ruke, takozvanu „deksiozu“, koja simbolizuje pozdrav kralja Antioha sa bogovima i njegovo poistovećivanje sa drevnim božanstvima. Pored toga, na jednoj kamenoj ploči nalazi se takozvani Lavlji horoskop, odnosno reljef lava i grupe planeta – Jupitera, Merkura i Marsa, sa rasporedom koji odgovara datumu 7. septembar 62. godine, što eksperti tumačke kao dan kada je počela izgradnja kompleksa. Reljefi su kompletirani portretima Antiohijevih predaka.
Na istočnoj terasi nalazi se kameni oltar, čije prisustvo ukazuje na to da su se ovde održavali religiozni obredi.
Nema sumnje da su istraživači imali puno posla u tumačenju pronađenih ostataka hrama, a neki od njih tvrde da je prisustvo ovakve složenosti kipova i bogova, kao i kombinacija elemenata zoroastrizma i klasičnog grčkog panteona, isključivo rezultat sinkretičkog karaktera religije koju je promovisao Antioh.
Kako stići do Nemruta?
Nemrut se nalazi u delu Turske koji je prilično zabačen u odnosu na sve glavne turustičke tačke ove evroazijske zemlje. Međutim, svim turistima koji uživaju u otkrivanju istorijskih tajni, toplo preporučujemo njegov obilazak. Udaljen je 1.200 km od Istanbula, 750 km od Ankare, 600 km od Kapadokije, 900 km od Antalije i nešto manje od 1.300 km od Bodruma.
Sa nekih važnih turističkih odredišta postoje organizovane ture do Nemruta, a među njima su svakako najpopularnije one koje polaze iz Kapadokije. Tipične ture uključuju prevoz, turističkog vodiča i smeštaj u hotelu koji se nalazi u selu Karadut u podnožju planine.
Ako ste smešteni na obali Turske, u Antaliji , Alanji, Bodrumu ili nekom drugom letovalištu, postoji nekoliko mogućnosti za posetu Nemrutu – autobus, taksi, sopstveni automobil ili avion. Najbrži način je putovanje avionom do aerodroma u Adijamanu, od koga je planina udaljena oko 70 km, i odakle možete hvatati autobus ili taksi do Nemruta. U svakom slučaju, imajte na umu da je parkiralište smešteno u podnožju, i da vas čeka savladavanje uspona od 600 metara kako biste stigli do vrha planine i arheološkog lokaliteta.
Još nekoliko saveta za sam kraj. Ahreološki lokalitet Nemrut nije otvoren tokom zimskih meseci i moći ćete da ga posetite samo tokom proleća, leta i jeseni. Koji god termin da ste odabrali, obavezno ponesite topliju garderobu, jer na planini je vrlo hladno čak i u najtoplijim letnjim danima, naročito ujutru i uveče.
Ako želite da izbegnete gužvu, planirajte posetu u ranim jutarnjim ili u večernjim satima. Osim što ćete imati ceo lokalitet samo za sebe i moći ćete da u miru istražite ovo neobično mesto, takođe ćete biti u prilici da uživate u čarobnim izlascima i zalascima sunca, koji će obilazak Nemruta trajno urezati u vaše sećanje. Za ceo život.
